Z tego artykułu dowiesz się:Czy ławy można wylewać bezpośrednio w gruncie?Jakie są zalety betonowania w szalunkach;Jak zbroić ławy fundamentowe;Do czego służy pielęgnacja betonu;O czym należy pamiętać poza samymi ławami; Witaj!Każdy wie, że budowę domu rozpoczyna się od solidnego fundamentu. Dawniej jako fundament służyła szeroka, murowana podstawa ściany zwana ławą. Również obecnie ściany fundamentowe wykonuje się na ławach, ale zupełnie innych, bo fundamentowe są w tej chwili najpopularniejszym sposobem posadowienia budynku na gruncie. Jest to rozwiązanie sprawdzone, stosunkowo tanie, trwałe i dobrze znane wykonawcom. Dlatego należy je traktować jako podstawową opcję przy budowie domu. Poniżej opiszę Ci jak prawidłowo wykonać ławy, na co zwrócić uwagę przy ich kontroli i gdzie uważać na błędy. Dygresja: stopy, ławy i płyty fundamentoweOprócz ław fundamentowych istnieją jeszcze dwa rodzaje fundamentów: stopy i płyty. Jaka jest różnica między nimi? Ława to element pod ścianą, czyli element o długości znacznie większej niż wysokość i szerokość. Stopa to element wyraźnie prostokątny (patrząc z góry), która służy do postawienia na niej słupa lub komina. Płyta z kolei jest elementem o znacznej powierzchni, czyli długości i szerokości dużo większej niż grubość. Na płycie może stać zarówno ściana jak i słup, a także dowolny inny element potrzeby tego artykułu przyjmijmy, że wykonanie ław i stóp fundamentowych w przypadku domów jednorodzinnych jest tak bardzo podobne, że będę je traktował jednakowo. Tzn. tam gdzie piszę o ławie mam też na myśli fundamentowe coraz częściej goszczą na polskich budowach, jednak ich wykonanie jest zupełnie innym zagadnieniem. Dlatego nie poruszam go w tym artykule. Jak szerokie powinny być fundamenty? Odpowiedź na powyższe pytanie jest banalnie prosta: fundamenty muszą być takie szerokie i wysokie jak zostało to określone w projekcie. Pomimo że jest to oczywiste proponuję Ci abyś przeczytał poniższy wstęp teoretyczny i lepiej zrozumiał dlaczego tak jest i jaki ma to wpływ na Twój dom. Pracując na budowach ciągle spotykam się z tymi samymi błędami. Ty możesz ich łatwo uniknąć. Po prostu zapisz się na newsletter i pobierz darmowy ebook! Dodatkowo otrzymasz 10 plików pomocnych przy budowie domu i powiadomienia o nowych artykułach! Jak działa fundament Fundament jest „łącznikiem” pomiędzy Twoim domem a gruntem na którym stoi. Zadaniem tego „połączenia” jest przekazanie obciążeń z budynku na grunt w taki sposób, aby nie doszło do nadmiernych osiadań i odkształceń lepiej zobrazować o czym jest mowa podam Ci prosty przykład: gdy idziesz po twardym gruncie, Twoje buty nie zostawiają żadnych śladów. Gdy wejdziesz na miękki grunt, to od razu zaczynasz zostawiać ślady a nawet zagłębienia. Gdy na ten sam miękki grunt wejdzie kobieta w szpilkach to zaczyna się zapadać i robi głębokie dołki. Od czego zależy jakie ślady po butach pozostają? Od wytrzymałości gruntu i od naprężeń pod butem. Czym jest naprężenie? Jest to nic innego jak ciężar osoby rozłożony na powierzchni buta. Im cięższa osoba, tym większe naprężenie pod butem, im mniejsza powierzchnia buta tym większe naprężenie – i odwrotnie. Gdy naprężenie pod butem przekroczy wytrzymałość (nośność) gruntu to podłoże ulega zniszczeniu. W tym przykładzie będzie widoczne właśnie jako dołek lub fundamentem jest dokładnie tak samo. Musi bezpiecznie przenieść ciężar całego budynku na grunt. Nie może być zbyt mały, aby ściany nie zaczęły się zapadać. Nie musi być też zbyt duży, bo to zbędny wydatek. Jego prawidłowa wielkość dobierana jest przez projektanta do lokalnych warunków gruntowych w danym miejscu. Fundament sam w sobie musi mieć też odpowiednią wytrzymałość, aby nie uległ zniszczeniu pod ciężarem budynku. Uwaga!Fundament, czyli „łącznik” domu i gruntu, oprócz przenoszenia obciążeń robi jeszcze dwie niekorzystne rzeczy:Pobiera wilgoć (wodę) z gruntu do ścian fundamentowych,Oddaje ciepło z domu do temu zapobiec stosuje się odpowiednie izolacje: przeciwwilgociowe, przeciwwidne (czyli hydroizolacje), oraz cieplną. O ile na wykonanie ocieplenia przyjdzie czas po wykonaniu ścian fundamentowych to o prawidłowe wykonanie hydroizolacji musisz zadbać już teraz! Dlatego koniecznie przeczytaj kolejny artykuł: [B023] Hydroizolacja artykuł porusza temat hydroizolacji bardzo ogólnie. Skupiam się tu głównie na robotach żelbetowych. Nie zapomnij jednak, że ława fundamentowa i jej izolacja są ze sobą ściśle powiązane. Przygotowanie podłoża pod fundament W poprzednim artykule [B021] Wykopy pod ławy fundamentowe pisałem, że grunt bezpośrednio pod fundamentem należy traktować jako element konstrukcyjny. I rzeczywiście tak jest. Dlatego bardzo ważne jest jego prawidłowe przygotowanie. Więcej informacji znajdziesz w powyższym również przypomnieć, że sposób przygotowania wykopu zależy od sposobu w jaki wykonane będą ławy fundamentowe: czy będą betonowane w gruncie, czy w szalunkach? Dwa sposoby wykonania fundamentów Ławy jak i stopy fundamentowe mają swoją wysokość, szerokość i długość określone w projekcie i właśnie w takim kształcie należy je zabetonować. Odpowiedni kształt i wielkość fundamentów można uzyskać na dwa sposoby: wykonując szalunki lub poprzez wykopanie w gruncie zagłębienia o odpowiednich wymiarach. Pewnie już zauważyłeś, że w Twoim projekcie (i każdym innym jaki widziałem) fundamenty są wykonane na podkładzie z chudego betonu, czyli domyślnie są wylane w szalunkach. Wiele osób – nie bez racji – uważa że jest to jedyna słuszna metoda. Mimo to bardzo często praktykuje się betonowanie fundamentów bezpośrednio w gruncie, a wykonane tak budynki często stoją i nic im się nie dzieje. Jak faktycznie jest z tym betonowaniem fundamentów i skąd tyle wątpliwości? Żeby to zrozumieć najpierw przyjrzyjmy się dokładniej każdej z metod betonowania. Różnica pomiędzy betonowaniem ławy fundamentowej w gruncie i w szalunkach. Zawsze dobre rozwiązanie - szalowanie i chudy beton również w gruntach spoistych Fundamenty betonowane w szalunkach W gruntach niespoistych jedyną możliwością nadania potrzebnego kształtu betonowej ławie fundamentowej jest zastosowanie tzw. szalunków. Jest to też jedyna metoda w przypadku gdy konieczne będzie zastosowanie drenażu lub hydroizolacji pod fundamentem. Dlatego właśnie ten sposób wykonania ław fundamentowych należy uznać za podstawowy i zalecany w każdej jest to „skrzynka” postawiona na gruncie, do której wkładane jest zbrojenie i zalewane betonem. Szalunki mogą być wykonane z desek lub ze sklejki szalunkowej. Lepszym, ale jednocześnie droższym materiałem jest sklejka. Znacznie mniej nasiąka wodą niż deski, nie przywiera do betonu i zostawia gładszą powierzchnię . Deski niestety nie zapewniają tak równej powierzchni fundamentu, ale mimo to są rozwiązaniem wystarczająco dobrym przy budowie domów jednorodzinnych. Szczególnie gdy nie będzie konieczna hydroizolacja bocznych powierzchni ławy fundamentowej. Obydwa materiały mogą być wykorzystane wielokrotnie, czyli przydadzą się później, np. przy betonowaniu nadproży, wieńca, kwestią podczas wykonywania fundamentów jest oddzielenie świeżego betonu od gruntu. W tym celu wykonuje się pod ławą (lub stopą) tzw. chudy beton. Ta około 10 centymetrowa warstwa betonu ma za zadanie wyrównać podłoże i jednocześnie nie dopuścić do zmieszania się betonu z gruntem. Dlaczego jest to istotne? Bo beton ma swoje właściwości tylko gdy posiada właściwe proporcje wody, kruszywa i cementu. Pomieszanie spodniej warstwy betonowej ławy z rodzimym gruntem spowoduje, że odpowiednia proporcja składników zostanie zaburzona. Do betonu wprowadzone będzie dodatkowe kruszywo, a odebrana woda która jest niezbędna do wiązania. W efekcie spodnia warstwa ławy fundamentowej będzie miała mniejszą wytrzymałość i grubość przez co nie zapewni odpowiedniej ochrony zbrojenia przed korozją. Dlatego podczas betonowania fundamentów w szalunkach należy bezwzględnie dopilnować, aby wcześniej została wykonana warstwa podkładowa z chudego betonu (a nie piasku pomieszanego z cementem). Dodatkowo, przed betonowaniem należy zwilżyć całą powierzchnię betonu podkładowego oraz deskowania. Godnym polecania rozwiązaniem jest również wyłożenie dna i boków szalunków folią. Gruba folia budowlana skutecznie zapobiega „uciekaniu” wody z mieszanki betonowej i może też posłużyć do osłonięcia górnej powierzchni fundamentu przed nadmiernym tym miejscu należy też zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe wykonanie hydroizolacji. Powszechnym rozwiązaniem, zwykle występującym w projektach (chociaż nie konieczne najlepszym) jest ława fundamentowa bez żadnej hydroizolacji. Na niej układa się papę, a na papie muruje ścianę fundamentową. W tym rozwiązaniu dopuszczamy nasiąkanie ławy wodą, ale blokujemy przenikanie wody wyżej, do ściany poprzez zastosowanie warstwy papy. Robi się tak, gdy ściany fundamentowe będą wyłącznie murowane. Ale uwaga: w przypadku ław (i stóp fundamentowych) połączonych bezpośrednio ze ścianami i słupami żelbetowymi nie da się zastosować przekładki odcinającej przepływ wody w materiale. Wtedy zawilgocenie fundamentu spowoduje przenikanie wody wyżej, do słupów i ścian. Co w takim wypadku należy zrobić? Zastosować poziomą hydroizolację pod ławą (stopą). W praktyce oznacza to, że obowiązkowo trzeba zrobić beton podkładowy (szerszy o kilkanaście centymetrów niż przyszła ława), na nim wykonać hydroizolację i w szalunkach zabetonować ławę. Nie zapomnij o tym, bo po wylaniu betonu będzie już za późno żeby izolować ławę od spodu! Więcej informacji na temat izolacji znajdziesz w artykule [B023] Hydroizolacja od tego, czy w Twoim przypadku potrzebna jest izolacja pod ławą, czy też nie, należy zadbać aby same drewniane szalunki były odpowiednio wytrzymałe. Muszą być one zakotwione w gruncie oraz podparte przy górnej krawędzi. Zbyt delikatne ścianki szalunku mogą zostać rozepchnięte, a nawet przewrócone pod naporem płynnej mieszanki betonowej. Nie wszystko jest jasne i masz pytania? Zapytaj w komentarzu albo dołącz do Grupy wsparcia na Facebooku! Fundamenty betonowane w gruncie Pomimo że nie jest to opcja zalecana, trzeba przyznać, że w gruntach spoistych istnieje możliwość wykorzystania gruntu jako szalunku. Wystarczy ukształtować wykop w taki sposób, aby w miejscach planowanych ław fundamentowych wykonać zagłębienia odpowiadające dokładnie wysokości i szerokości fundamentu. Jeżeli taki „szalunek” zostanie dokładnie zrobiony to nie ma potrzeby ustawiania dodatkowego szalunku z desek ani wykonywania na spodzie betonu podkładowego. Dla wielu wykonawców i inwestorów jest to bardzo kusząca możliwość, bo pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze związane z wykonaniem szalunków. Zanim jednak bezkrytycznie zdecydujesz się na takie rozwiązanie pamiętaj, że ma ono trzy istotne wady:Nie może być zastosowane w gruntach, które się obsypują, czyli gruntach niespoistych albo bardzo mało warto go stosować gdy konieczne jest wykonanie drenażu przy fundamencie. W tym wypadku wykop musi być szerszy aby umieścić w nim drenaż i jego ma możliwości prawidłowego wykonania hydroizolacji samej ławy tym miejscu przechodzimy do istoty problemu związanego z betonowaniem ław w gruncie: może ono być poprawnie wykonane tylko w szczególnych przypadkach! Dlatego też, aby uniknąć błędów wykonawcy i pozornych oszczędności zawsze zalecane jest wykonanie ław w szalunkach na podkładzie z chudego pomimo tego, chcesz betonować w gruncie, to zastosuj się przynajmniej do trzech poniższych zaleceń:Upewnij się, czy grunt jest wystarczająco spoisty i nie obsunie się do wykopu podczas prac lub podczas deszczu,Upewnij się, że nie jest konieczne wykonanie hydroizolacji pod lub na bocznych ścianach ławy fundamentowej,Podczas wylewania mieszanki betonowej nie można dopuścić do zmieszania betonu i gruntu. W tym celu należy całe zagłębienie wyłożyć szczelnie folią budowalną o grubości minimum 0,5mm (cieńsza folia może zostać łatwo uszkodzona podczas prac) połączoną na zakłady 30cm. Folia zablokuje odpływ wody z mieszanki betonowej, a dodatkowo daje możliwość przykrycia górnej powierzchni fundamentu. Zapobiega to nadmiernemu odparowywaniu wody pod wpływem wiatru i słońca. Sprawdzenie szalunków Niezależnie od tego, którą metodę wykonania ław fundamentowych wybierzesz, konieczne będzie skontrolowanie szalunków (lub wykopu) przed przystąpieniem do dalszych prac. W tym kroku należy sprawdzić:Sposób wykonania dna wykopu i betonu podkładowego – czy jest ono właściwie przygotowane, czy grunt na dnie nie jest luźny, czy zostało odpowiednio wypoziomowane i wyrównanie (przed układaniem betonu podkładowego). To samo sprawdzenie należy powtórzyć po wykonaniu chudego poziomu posadowienia – należy zmierzyć względem poziomu zerowego jak głęboko znajduje się dno wykopu na którym ma znajdować się fundament. (więcej informacji o poziomie zerowym znajdziesz w artykule [B020] Geodezyjne tyczenie budynku). Sprawdzenie to należy powtórzyć po wykonaniu chudego betonu;Wysokość (grubość) fundamentu – wysokość przygotowanych szalunków musi być wystarczająca, aby zabetonować ławę (stopę) fundamentową o wysokości takiej jak została określona w projekcie;Szerokość ławy fundamentowej (lub też wymiarów stopy fundamentowej) – szalunek lub wykop muszą zapewnić, aby szerokość fundamentu była co najmniej taka jak została określona w projekcie. Nie może być węższa i nie powinna być też szersza o więcej niż 3-4cm;Ustawienie ław względem geodezyjnie wytyczonych osi – aby to sprawdzić konieczne jest rozpięcie sznurków na ławach ciesielskich i sprawdzenie za pomocą poziomicy lub pionu sznurkowego czy ławy znajdują się dokładnie w wyznaczonych miejscach. Odchyłka od osi nie powinna być większa niż 2cm. Fundament żelbetowy - co to jest? Ława fundamentowa (lub stopa) wykonana z betonu i zatopionego w nim zbrojenia jest typową konstrukcją żelbetową. Należy zatem zadbać zarówno o poprawność wykonania zbrojenia jak i betonu. Zbrojenie ławy fundamentowej Teoretycznie możliwe jest wykonanie betonowej ławy fundamentowej bez zbrojenia i rzeczywiście za czasów PRL takie rozwiązania były praktykowane. Wynikało to raczej z niedoboru materiałów niż jakichkolwiek zalet technicznych. Obecnie, gdy nie ma problemu z dostępem do stali zbrojeniowej, a jej koszt względem całego budynku jest stosunkowo niewielki, taka oszczędność jest po prostu błędem. Zbrojenie znacząco wzmacnia ławę fundamentową, zapobiega jej pękaniu, pomaga bardziej równomiernie rozłożyć naciski na grunt a co za tym idzie zapobiega nierównomiernemu osiadaniu budynku. Krótko mówiąc; zbrojenie musi być zawsze, bez wyjątku. Przykładowy rysunek zbrojenia ławy fundamentowej z projektu budowlanego. Widok typowego zbrojenia ławy fundamentowej W jaki sposób zbrojenie powinno być wykonane dowiesz się z Twojego projektu. Ławy fundamentowe zbroi się zwykle w ten sam typowy sposób; za pomocą 4 prętów podłużnych ze stali żebrowanej o średnicy 12-16mm oraz strzemion o średnicy 6-8mm (czyli prostokątnych ramek) ustawionych poprzecznie i łączących pręty główne. W bardzo szerokich ławach stosuje się czasem dodatkowe dolne zbrojenie poprzeczne z prętów żebrowanych o średnicy 10-16mm. Stopy fundamentowe zbrojone są za pomocą prętów żebrowanych 12-16mm ułożonych w siatkę w dwóch warstwach: dolnej i górnej (czasem stosuje się tylko warstwę dolną). W stopach nie stosuje się strzemion. Sposób wykonania zbrojenia jest dokładnie opisany i narysowany w Twoim projekcie. Wynika z niego szereg szczegółów, które należy sprawdzić:Klasa stali zbrojeniowej – klasa stali odpowiada jej wytrzymałości. Musi być ona zgodna z projektem. W praktyce zbrojenie główne (żebrowane, podłużne) wykonuje się z prętów klasy A-III lub A-IIIN. Strzemiona można wykonać prętów niższej klasy, zwykle A-I. Jak sprawdzić wytrzymałość stali, którą masz na placu budowy? W domowych warunkach jest to niestety nie możliwe i jedynym sposobem na potwierdzenie odpowiednich właściwości stali jest żądanie od sprzedawcy odpowiedniego certyfikatu. Każda hurtownia materiałów budowlanych musi taki certyfikat posiadać dla danej partii prętów zbrojeniowych – średnica zbrojenia nie może być mniejsza i nie powinna być też większa niż ta przewidziana w projekcie. Dodawanie prętów na zapas lub zwiększanie ich średnicy nie zawsze zwiększa wytrzymałość konstrukcji, a czasem może być wręcz niebezpieczne. Dlaczego? To temat na zupełnie inny naukowy artykuł. W praktyce musisz pamiętać, aby zmierzyć średnicę użytego zbrojenia i sprawdzić jej zgodność z zbrojenia – jest to szczególnie istotne w ławach fundamentowych, gdzie pręty zbrojeniowe muszą być długie. Normalnie zbrojenie sprzedawane jest w kawałkach o długości 12m jednak czasem to nie wystarcza. W takim przypadku należy zbrojenie połączyć na długości poprzez ułożenie prętów na zakład. Istotna jest tutaj długość zakładu, która powinna być określona w projekcie. Niestety wiele projektów nie podaje tego detalu dlatego jako minimum należy przyjąć 50cm (max. 80cm).Zbrojenie narożników ławy – jest to szczegół często pomijany w gotowych projektach co budzi wiele wątpliwości w jaki sposób prawidłowo połączyć zbrojenie dwóch ław schodzące się w narożniku budynku. Na budowach praktykowane jest wiele różnych „sprytnych” sposobów, ale tylko jeden z nich jest prawidłowy. Połączenie zbrojenia obydwu ław należy wykonać trzema dodatkowymi prętami w kształcie litery L. Szczegół ten przedstawia poniższy prętów w narożniku „na styk”, czyli podobnie jak w drugiej metodzie, ale bez dodatkowych prętów „L” jest i układ głównych prętów zbrojeniowych – odległość pomiędzy głównymi prętami jest ściśle określona projektem. Układ prętów zbrojeniowych (a szczególnie odległość pomiędzy nimi) ma wpływ na wytrzymałość ławy, więc nie może ona być dowolnie i rozstaw strzemion – ławy fundamentowe są zbrojone poprzecznie strzemionami. Pełnią one jednocześnie dwie funkcje: zwiększają wytrzymałość zbrojenia oraz nadają mu odpowiedni kształt. Ważne jest zachowanie rozstawu i ilości strzemion określonych w projekcie. Podobnie jak w przypadku prętów głównych ma on wpływ na wytrzymałość zbrojenia – jest to minimalna grubość betonu jaka musi otaczać pręt zbrojeniowy (liczona do prętów głównych o ile w projekcie nie opisano inaczej). Oznacza to, że zbrojenie nie może być umieszczone zbyt blisko szalunków lub gruntu. Właściwa grubość otulenia zapewnia, że stal prawidłowo „zakotwi się” w betonie i jednocześnie będzie (przynajmniej częściowo) chroniona przed szkodliwym działaniem grubością otulenia dla fundamentów jest 5cm. Taką właśnie grubość przyjmuje się z każdej strony (z góry, z boków i z dołu) w przypadku gdy fundament jest wykonywany na warstwie chudego betonu. Gdy fundament jest wykonywany w gruncie to dolną wartość otulenia należy zwiększyć do min. 7cm. Zwiększenie to polega na zwiększeniu wysokości ławy fundamentowej, a nie na zmniejszeniu wysokości zbrojenia! BŁĘDNY I PRAWIDŁOWY SPOSÓB ŁĄCZENIA PRĘTÓW ZBROJENIOWYCH W NAROŻU ŁAWY FUNDAMENTOWEJ. Nieprawidłowe zbrojenie - brak dodatkowych prętów "L" Prawidłowe dozbrojenia naroża prętami "L" Oprócz powyższych wytycznych co do zbrojenia wynikających bezpośrednio z wymagań projektu, należy pamiętać o kolejnych kilku praktycznych aspektach związanych z wykonawstwem:Właściwe ustawienie zbrojenia – przygotowane wcześniej zbrojenie musi być ustawione w szalunkach tak, aby nie mogło ono się przemieszczać podczas betonowania. Dobrą metodą jest ustawienie zbrojenia na specjalnych podkładkach dystansowych z tworzywa sztucznego o odpowiedniej wysokości. Jednocześnie całe zbrojenie musi być ustawione prostoliniowo i dokładnie w osi ławy fundamentowej. Musi być zachowana odpowiednia odległość prętów zbrojeniowych od gruntu oraz szalunków (otulenie).Trwałe związanie prętów zbrojeniowych – wszystkie miejsca styku prętów zbrojeniowych muszą być połączone za pomocą drutu wiązałkowego. Jest to cienki i elastyczny drut dzięki któremu całe zbrojenie zostanie trwale połączone i nie ulegnie deformacji podczas zbrojenia – pręty użyte do wykonania zbrojenia muszą być czyste, tzn. bez błota, piasku, trawy, farby i innych zanieczyszczeń które mogą trafić się podczas składowania na placu budowy. Jednocześnie pręty mogą, a nawet powinny być pokryte cienką warstwą rdzawego nalotu. Poprawia to przyczepność prętów do zbrojenia – oczywiste jest, że zbrojenie ław (i stóp) musi posiadać odpowiednią ilość prętów i strzemion zgodną z projektem. Należy jednak pamiętać o przygotowaniu dodatkowych prętów startowych pod słupy, tzw. starterów – o ile takie występują. Muszą być one zabetonowane razem z ławą lub stopą fundamentową. Ich ilość i układ powinny być określone w projekcie. Wysokość na jaką wystają ponad poziom fundamentu nie powinna być mniejsza temat zbrojenia należy wspomnieć o jeszcze jednej ważnej rzeczy. Zbrojenie jest jedną z rzeczy ulegających zakryciu w trakcie robót. Oznacza to, że gdy już zostanie zabetonowane, nie uda się go sprawdzić ani poprawić. Dlatego musi być wcześniej sprawdzone i odebrane przez kierownika budowy. Potwierdza on poprawność wykonania robót odpowiednim wpisem do dziennika budowy. Tak naprawdę wszystko co wyżej opisałem musi zrobić kierownik budowy, ale uważam, że świadomy inwestor powinien zrobić to samodzielnie lub przynajmniej uczestniczyć w odbiorze zbrojenia razem z kierownikiem budowy. Na budowach zdarzają się różne problemy. Jednym z ważnych zabezpieczeń jest dobra umowa z wykonawcą. Kliknij poniżej i pobierz darmowy wzór! Betonowanie ławy fundamentowej Po wykonaniu i sprawdzeniu zbrojenia można przystąpić do zalania go mieszanką betonową. W dzisiejszych czasach powszechne jest zamawianie gotowego betonu z wytwórni. W stosunku do betonu wykonanego samodzielnie na budowie cechuje się on większą i przewidywalną proces betonowania jest dość łatwy, ale znów warto pamiętać tutaj o kilku detalach:Klasa betonu – podobnie jak w przypadku stali zbrojeniowej klasa betonu odpowiada jego wytrzymałości. W użyciu funkcjonują dwa opisy klasy: według danej polskiej normy – oznaczone literą B oraz według nowej europejskiej normy – oznaczone literą C. Klasa betonu zawsze określona jest w projekcie. Najczęściej i jednocześnie minimalnie przyjmuje się klasę B20, czyli C16/20. Betony niższych klas, choć mogą mieć wystarczającą wytrzymałość, to nie zapewniają dostatecznej ochrony prętów zbrojeniowych przed warunkach budowlanych nie ma możliwości łatwego sprawdzenia klasy zastosowanego betonu. Jedynym potwierdzeniem, że zastosowano właściwy beton jest certyfikat przystąpieniem do betonowania w szalunkach drewnianych należy zwilżyć szalunki oraz podkład z chudego betonu. Zapobiegnie to odciąganiu wody z mieszanki betonowaniem należy zabezpieczyć wszystkie skarpy przed obsuwaniem się luźnego gruntu do szalunków. Najlepiej gdy cały luźny grunt został wcześniej usunięty z wykopu, bo nie nadaje się on do ponownego zagęszczenia i zasypywania wnętrza ścian całego fundamentu należy przeprowadzić na jeden raz. Przerwa w betonowaniu dłuższa niż kilka godzin (zależnie od temperatury) spowoduje, że „nowy i stary” beton nie połączą się ze sobą. Dlatego przed betonowaniem trzeba obliczyć wymaganą ilość betonu z naddatkiem, tak aby nie należy betonować fundamentów w zmarzniętej ziemi ani w okresie później jesieni i zimy. Jeżeli beton zamarznie przed związaniem (krytyczne jest tutaj pierwsze 7 dni) to istnieje duże ryzyko rozsadzenia i popękania fundamentów. Dzieje się tak dlatego że woda zawarta w mieszance betonowej, która nie zdąży chemicznie związać, podczas zamarzania zwiększa swoją zagęszczenie – świeża mieszanka betonowa, tuż po wylaniu do szalunków, ma w sobie dużo porów powietrza. Należy je usunąć przez tzw. zawibrowanie betonu. Służy do tego przenośny wibrator buławowy, który zagłębiany jest w betonie. Pod wpływem wibracji powietrze uchodzi z betonu, a sam beton płynnie rozprowadza się we wszystkich zakamarkach zbrojenia i szalunku. Poprawia to szczelność i wytrzymałość zakończenie betonowania zalany fundament należy wyrównać. W przypadku małych stóp i ław robi się to ręcznie poprzez rozprowadzenie i wygładzenie górnej powierzchni ława fundamentowa jest przeznaczona do całkowitego pokrycia hydroizolacją to niezbędne jest też zaokrąglenie wszystkich jej ostrych krawędzi. Służą do tego tzw. „drajkanty” czyli plastikowe, trójkątne rurki umieszczane w szalunkach przed betonowaniem. Więcej informacji związanych z prawidłowym wykonaniem hydroizolacji znajdziesz w artykule [B023] Hydroizolacja fundamentów. Zajrzyj tam koniecznenie! Ława fundamentowa wykonana w gruncie niespoistym (po zdjęciu szalunków) Pielęgnacja betonu Beton fundamentu najbardziej intensywnie wiąże tuż po zakończeniu betonowania. Trwa to kilka-kilkanaście dni zależnie od temperatury otoczenia. Dlatego tuż po zakończeniu betonowania należy zadbać o pielęgnację fundamentu. Na czym ona polega? Na zapewnieniu warunków do prawidłowego związania jest materiałem, który składa się przede wszystkim z cementu, kruszywa i wody. Składnikiem wiążącym jest tutaj cement, który do związania potrzebuje wody. Oznacza to, że beton nie schnie (jak to się potocznie mówi) tylko wiążę chemicznie pod wpływem wody. Jeżeli wody będzie za mało to cement nie zwiąże w pełni. Podczas wytwarzania mieszanki betonowej w wytwórni, wszystkie składniki dodawane są w starannie odmierzonych ilościach. Również ilość wody jest odmierzana tak aby uzyskać odpowiednią konsystencję i to oznacza w praktyce, że należy chronić każdą świeżo wylaną mieszankę betonową przed utratą wody. Pod tym względem najlepszym rozwiązaniem jest betonowaniem w szalunku wyłożonym folią. Każdy fundament po zakończeniu betonowania nalezy przykryć folią od góry. Bardzo dobrze zabezpiecza to świerzą mieszankę przed zbyt szybkim odparowywaniem wody. Gdy beton jest przykryty to nie ma potrzeby polewania go wodą przez cały okres tu wspomnieć, że to wykonawca jest odpowiedzialny za prawidłową pielęgnację betonu. Często spotyka się sytuację w której wykonawca po zabetonowaniu ław (lub dowolnego innego elementu żelbetowego) pozostawia inwestora na tydzień i każe samemu podlewać beton. Jest to rozwiązanie podwójnie niekorzystne dla inwestora. Po pierwsze: wykonawca ucieka od odpowiedzialności za błędy w pielęgnacji betonu. Łatwo jest mu zrzucić winę za popękany fundament na nieświadomego inwestora, który za mało „podlewał” beton. Po drugie: inwestor ma dodatkowe i bardzo uciążliwe zajęcie (szczególnie latem). Musi przez 24 godziny na dobę i 7 dni w tygodniu pilnować aby beton był stale wilgotny. Oczywiście nie jest to możliwe, a utrata wody przez parowanie przy nie okrytym fundamencie jest nieunikniona. Co prowadzi do spękania betonu i oczywiście winny będzie temu zaradzić? Bardzo prosto. Ty jako Inwestor musisz wymagać od wykonawcy aby szczelnie przykrył cały fundament zaraz po zabetonowaniu. Dzięki temu beton niemalże „pielęgnuje się sam” i trzeba jedynie pilnować aby wiatr nie zerwał folii. Jednocześnie wymagaj od wykonawcy aby to on zajął się całą pielęgnacją, czyli w tym przypadku dopilnował szczelności przykrycia i ewentualnie nawilżał się stanie gdy beton za bardzo wyschnie? Spowoduje to osłabienie i spękanie betonu. Wszelkie rysy w fundamentach są potencjalnym miejscem w którym woda przedostaje się do zbrojenia i powoduje jego korozję. A korozja zbrojenia powoduje rozsadzanie betonu i jeszcze większy dostęp wody do zbrojenia. Naprawdę lepiej tego unikać. Ławy fundamentowe po betonowaniu przykryte folią. Dzięki temu nie oddają wody i nie wymagają "podlewania". Kiedy przystąpić do dalszych prac Ostatni etap przy wykonywaniu fundamentu w szalunkach to ich demontaż. Samo zdjęcie szalunków jest proste i nie wymaga komentarza. Pytanie jednak brzmi: po jakim czasie można zdjąć szalunki i po jakim czasie przystąpić do murowania ścian? Teoria mówi, że beton uzyskuje zakładaną wytrzymałość po 28 dniach wiązania w temperaturze pokojowej. Niestety budowa to nie laboratorium, zatem temperatura i wilgotność ciągle się zmieniają. W praktyce pełna wytrzymałość betonu będzie potrzebna dopiero gdy budynek będzie gotowy, czyli będą działały na fundament obciążenia ze ścian, stropu, dachu itp. Samo obciążenie od ścian fundamentowych jest na tyle małe, że ich budowę można by rozpocząć już po kilku dniach, zależnie od temperatury otoczenia (można by, gdyby nie trzeba było poczekać kilku kolejnych dni na „wyschnięcie” betonu przed nałożeniem hydroizolacji). Konkretniej mówiąc: latem w temperaturze 25 stopni i wyższej wstępne wiązanie potrwa 4-5 dni; przy temperaturach około 15 stopni może potrwać 7-8 dni; a przy temperaturze około 5 stopni nawet 14 dni. Po tym trzeba odczekać aż powierzchnia betonu będzie na tyle sucha aby można było na niej wykonać hydroizolację (zależnie od pogody i rodzaju hydroizolacji). Nie traktuj tych danych jako wiedzę absolutną, ale zastosowanie tych prostych reguł pozwoli Ci uniknąć nadmiernego obciążenia świeżego betonu i uwięzienia w nim zbyt dużej ilości wody pod hydroizolacją. Myślisz, że podane tu informacje mogą się jeszcze komuś przydać? Udostępnij je! Fundamenty to nie tylko zbrojenie i beton Podczas budowy ław fundamentowych łatwo zapomnieć o jeszcze dwóch ważnych rzeczach. Jest tak dlatego, że występują one w zupełnie innym miejscu projektu budowlanego. Uziom fundamentowy Na etapie wykonywania zbrojenia ław fundamentowych należy pamiętać, że w przyszłości będą one służyły jednocześnie jako uziemienie instalacji elektrycznej. Aby tak było należy to uziemienie połączyć ze zbrojeniem do tego tzw. bednarka, czyli ocynkowany płaskownik. Ilość, rozmieszczenie, wymiary i sposób przymocowania do zbrojenia powinny znajdować się w projekcie instalacji elektrycznej. Najczęściej wykonuje się bednarki na rogach budynku, w miejscach gdzie ma być doprowadzona instalacja odgromowa oraz w okolicy planowanej rozdzielni elektrycznej w domu. Wymiary płaskownika to np. 3x40mm. Ważny jest też sposób połączenia bednarki ze zbrojeniem. Jako minimum przyjmuje się, że każdy płaskownik powinien być przyspawany do co najmniej dwóch różnych głównych prętów jeżeli Twoja ława fundamentowa będzie szczelnie zaizolowana od spodu, a następnie pokryta hydroizolacją z góry i z boków to nie spełni ona roli uziomu. Konieczne będzie wykonanie dodatkowego uziomu otokowego. bednarka przyspawana do górnej i dolnej siatki zbrojenia płyty fundamentowej. Przepust do wodociągu Rurociągi służące do dostarczania wody muszą być zakopane w gruncie poniżej głębokości przemarzania, a więc poniżej poziomu posadowienia fundamentów. Oznacza to, że wodociąg wchodzący do Twojego domu będzie przechodził pod ławą fundamentową. Warto o tym pamiętać i jeszcze przed wykonaniem szalunków przygotować mu jest to rura o średnicy większej niż średnica wodociągu. W efekcie pod fundamentem będzie to „rura w rurze”. Dlaczego nie można położyć tam po prostu rury wodociągowej bez dodatkowych zabezpieczeń? Są ku temu dwa powody:Pozostawienie pustego przepustu pod fundamentem ułatwia wykonawstwo. Wodociąg będzie można ułożyć później i niezależnie od realizacji budynek osiada już w trakcie budowy i przez pierwszych kilka lat po wybudowaniu. Zwykle są to osiadania tak małe, że nie zauważalne dla mieszkańca. Ale przygniecenie nie osłoniętego wodociągu przez ławę fundamentową może spowodować jego pęknięcie. Zadanie dla Inwestora Wykonanie fundamentów (jak wiele innych prac) wiąże się z koniecznością sprawdzenia, czy zostały prawidłowo wykonane. Powyższa instrukcja dość szczegółowo opowiada jak należy to zrobić. Jeżeli tylko masz czas, możliwości i chęci to zalecam, abyś takie sprawdzenie zrobił samodzielnie. Jeżeli nie, to zadbaj przynajmniej o cztery następujące rzeczy:Upewnij się, że zbrojenie zostało sprawdzone i odebrane przez kierownika budowy;Upewnij się, że stal i beton użyte do budowy mają wytrzymałość taką jak w projekcie;Dopilnuj aby zostały wykonane uziomy do instalacji elektrycznej;Dopilnuj aby została wykonana rura osłonowa do instalacji wodociągowej;Upewnij się, że hydroizolacja została poprawnie wykonana (o ile jest potrzebna na tym etapie);Wymagaj od wykonawcy aby to on zajął się pielęgnacją betonu. Materiały do wykonania fundamentów Dla osób, które samodzielnie będą zamawiały materiały (a także dla kontroli wykonawcy) przygotowałem listę podstawowych materiałów potrzebnych do wykonania ław i stóp fundamentowych. Nie podaję tu ilości ani cen ponieważ ilości powinieneś znaleźć lub odczytać z projektu, a aktualne ceny sprawdzisz w lokalnej hurtowni budowlanej. Dla porównania możesz też zajrzeć do artykułu [B014] Koszty budowy domu 2020 – Tuluza materiałów:Chudy beton lub cement i piasek;Drewno lub sklejka szalunkowa;Gwoździe i wkręty do przygotowania szalunków;Folia budowlana czarna gr. 0,5mm (opcjonalnie przy betonowaniu bezpośrednio w gruncie);Pręty żebrowane zbrojenia głównego;Pręty gładkie strzemion;Drut wiązałkowy;Rura (np. PCV fi 100 o ile nie określono w projekcie) jako przepust do wodociągu;Bednarka np. 4x40mm do uziomów fundamentowych;Beton np. B20 na fundamenty;Materiał do hydroizolacji – opcjonalnieWoda. Buduj praktycznie Najniższa cenaFundamenty są etapem, na którym trudno zaoszczędzić. Materiały muszą być zgodne z projektem, a wykonawstwo zgodne ze sztuką. Jedyne co można zrobić to nie dodawać zbrojenia lub betonu „na zapas” bez wyraźnej sposobem na zmniejszenie kosztów budowy fundamentów jest wykonanie badań geotechnicznych. Pozwala to dopasować wielkość (a zatem i ilość materiałów) do faktycznego jakośćJakość fundamentów zależy głównie od poprawności ich wykonania oraz użycia materiałów zgodnych z projektem. Obydwu rzeczy należy po prostu dopilnować osobiście lub przez kierownika czasCzas potrzebny na szalowanie, przygotowanie zbrojenia i betonowanie to dla wprawnej ekipy zaledwie kilka dni. Nie jest to długo a jednocześnie fundamenty nie są miejscem przy którym warto się mocno spieszyć. Pozornie prosty temat wykonania ław fundamentowych zawiera w sobie bardzo wiele detali, na które trzeba zwrócić uwagę. Doświadczony wykonawca i kierownik budowy powinni zdawać sobie z tego wszystkiego sprawę. Niestety praktyka pokazuje, że nie wszystkim tak bardzo zależy na poprawności jak samemu inwestorowi. Mam nadzieję, że ten artykuł pomoże Ci uniknąć